เจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต) ต้นสกุลกัลยาณมิตร ว่าที่สมุหนายก ได้อุทิศบ้านและที่ดินบริเวณใกล้เคียง ซึ่งแต่เดิมเป็นหมู่บ้านที่มีภิกษุจีนพำนักอยู่ และเรียกกันต่อมาว่า “หมู่บ้านกุฎีจีน” สร้างเป็นวัดขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2368 และน้อมเกล้าฯ ถวายเป็นพระอารามหลวง พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 พระราชทานนามว่า “วัดกัลยาณมิตร” และทรงสร้างพระวิหารหลวงและพระประธานพระราชทาน เป็นพระพุทธรูปองค์ใหญ่ ชื่อ พระพุทธไตรรัตนนายก หรือ หลวงพ่อโต ด้วยมีพระประสงค์จะให้เหมือนกรุงเก่า คือมีพระโตอยู่นอกกำแพงเมือง อย่างเช่นวัดพนัญเชิง
หลวงพ่อโตเป็นที่เคารพสักการะอย่างสูง โดยเฉพาะในหมู่ชาวจีน เรียกชื่อแบบจีนว่า ซำปอฮุดกง หรือ ซำปอกง เป็นพระพุทธรูปปูนปั้น ปางมารวิชัย หน้าตักกว้าง 5 วา 3 ศอกคืบ สูง 7 วา 2 ศอกคืบ 10 นิ้ว พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯให้สร้างพระราชทานช่วยเจ้าพระยานิกรบดินทร์ เสด็จก่อพระฤกษ์เมื่อ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2380 อยู่ภายในพระวิหารขนาดใหญ่อยู่กลางวัด ตรงกลางระหว่างวิหารเล็กและพระอุโบสถ
พระอุโบสถ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของพระวิหารหลวง ฐานที่ตั้งเดิมเป็นที่ที่ตั้งบ้านของเจ้าพระยานิกรบดินทร์ เป็นอุโสถที่ก่ออิฐถือปูน ขนาดกว้าง21.88 เมตรยาว 31.90 เมตร ลักษณะสถาปัตยกรรมแบบจีน ไม่มีช่อฟ้าและใบระกา หน้าบันประดับปูนปั้นลายดอกไม้ประดับกระเบื้องเคลือบสลับสีลายจีน ซุ้มประตูและหน้าต่างปั้นลายดอกไม้ประดับกระจก ภายในพระอุโบสถ มีภาพจิตกรรมฝาผนังเกี่ยวกับพุทธประวัติและรูปเคื่องบูชาม้าหมู่แบบไทยปนจีน เสาเขียนลายทรงข้าวบินฑ์ โดยเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปางปาลิไลยก์ (ป่าเลไลย์) เป็นพระประธาน ขนาดอังสา กว้าง60 เซนติเมตร สูง 5.65 เมตร เล่ากันมาว่า เดิมทีเจ้าพระยานิกรบดินทร์ จะสร้างพระพุทธรูปปางอื่นเป็นพระประธานในพระอุโบสถ แต่ยังมิทันสร้าง พระบาทสมเด็จพะรนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ โปรกกระหม่อมให้สร้างพระพุทธรูปปางป่าเรไลยก์ เป็นพระประธานพระราชทานช่วยเสียก่อน พระพุทธป่าเรไลยก์จึงเป็นพระประธานในพระอุโบสถ
หอพระธรรมมณเฑียรเถลิงพระเกียรติ
หอพระธรรมมณเฑียรเถลิงพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯโปรดกระหม่อมให้สร้างใน พ.ศ. 2418 เป็นที่เก็บพระไตรปิฎก และพระคัมภีร์ ต่างๆๆ ตังอาคารสองชั้น ก่ออิฐถือปูนมีระเบียงร้อมรอบ หลังคาประดับช่อฟ้าใบระกา หางหงษ์มีเชิงชาย หน้าบันสลักลายเปลวปิดทองประดับ ตรงกลางสลักพระพุทธรูปมหามงกุฎประดิษฐ์เหนือพานแว่นฟ้า ปานประตูและหน้าต่าง สลักลายดอกไม้ปิดทองประดับกระจก

ขอขอบคุณ http://thailand.novabizz.com/